Is een klacht een zwaarwegend belang voor inzage in het medisch dossier door nabestaanden?

Volgens gezondheidsjurist mr. Rose Marie Doppegieter is dit het antwoord:

Mogen nabestaanden klagen?
Ja, nabestaanden kunnen en mogen in principe altijd klagen over de behandeling van een overledene. Basis van dit recht binnen klacht- en tuchtrecht is de te veronderstellen wil van de overleden patiënt. Alleen als er onvoldoende reden is om aan te nemen dat met het indienen van een klacht de wil van de overledene wordt vertegenwoordigd, is de nabestaande niet-ontvankelijk in haar/zijn klacht.
Volgens vaste jurisprudentie van het tuchtcollege hoeft de rechter/beoordelaar/bemiddelaar van de klacht dit niet te onderzoeken: ‘Het indienen van een klacht rechtvaardigt het oordeel, dat de klager de wil van de overledene vertegenwoordigt behoudens het geval dat sprake is van bijzondere omstandigheden die aanleiding geven daaraan te twijfelen.’ Dat kan bijv. gaan om een duidelijke andere wens van de patiënt dan de klagende nabestaande, bij leven door de patiënt aangegeven aan de hulpverlener. De beklaagde hulpverlener zal dit dan gemotiveerd aan de rechter/beoordelaar/bemiddelaar moeten aangeven.

Zijn er geen ‘bijzondere omstandigheden’ dan is het in het algemeen dus zo, dat de nabestaande ontvankelijk is in zijn/haar klacht . Het klachtenreglement van de instelling zal naar ik aanneem ook duidelijk aangeven wie kunnen klagen. Klagen staat dus in principe vrij.

Kunnen nabestaanden ook altijd inzage krijgen in het dossier van de overleden patiënt?
Nee, alleen in bijzondere omstandigheden kan dat. In de Wgbo is sinds 1 januari 2020 in de (nieuwe art. 458a en 458b) vastgelegd, dat nabestaanden inzage kunnen krijgen in het dossier van een overleden patiënt als

• de patiënt bij leven hiervoor toestemming heeft gegeven;
• de nabestaanden eerder een mededeling van een incident (in kader Wkggz) hebben ontvangen;
• er sprake is van een zwaarwegend belang;
• de overledene een kind is van nog geen 16 jaar.

Zwaarwegend belang
Op het inzage verzoek van nabestaanden kan niet zomaar worden ingegaan, het verzoek moet dus wel degelijk goed onderzocht worden om het beroepsgeheim van de hulpverlener richting overledene zo goed mogelijk te waarborgen, ook na diens overlijden.
Het indienen van een klacht betekent niet automatisch dat de nabestaande(n) ook het (voor de klacht noodzakelijke deel van het) dossier van de overledene kunnen en mogen inzien. Een klacht als zodanig is dus niet hetzelfde als een zwaarwegend belang.
Nabestaanden hebben recht op inzage in/afschrift van gegevens uit het dossier van een overleden patiënt, als zij kunnen aantonen dat inzage noodzakelijk is voor een zwaarwegend belang. Zie H. 6 (p. 21 e.v.) van de Handreiking inzagerecht nabestaanden | KNMG. Deze publicatie is helder geschreven.

In de Handreiking worden als mogelijke voorbeelden van zwaarwegende belangen genoemd:

• De aanvrager vermoedt dat er een medische fout is gemaakt.
• De aanvrager vermoedt dat de overledene wilsonbekwaam was toen hij zijn testament opmaakte of wijzigde.
• De aanvrager heeft een financieel belang bij de informatie.
• De aanvrager wil informatie over zijn afstamming.
• De aanvrager heeft een belang om over erfelijkheidsrisico’s te worden geïnformeerd.

Een emotioneel belang of rouwverwerking geldt niet als zwaarwegend belang. Daarvoor krijgt een nabestaande dus geen inzage in het dossier. Wel mag een hulpverlener de nabestaanden, in het kader van een nazorggesprek, mondeling informeren over de omstandigheden waaronder de patiënt is overleden. Dit mag alleen als de hulpverlener ervan uit kunt gaan dat de overleden patiënt hiervoor toestemming zou hebben gegeven.

‘Een ieder’ met een zwaarwegend belang mag gegevens uit het medisch dossier van een overleden patiënt inzien Dat kunnen dus ook andere personen zijn dan de nabestaande(n) of de voormalig vertegenwoordiger. Zij moeten wel een persoonlijk belang hebben en niet bijvoorbeeld uit hoofde van hun beroep om inzage verzoeken. Inzage wordt ook niet gegeven als uit het dossier van de patiënt blijkt dat hij/zij dit niet wenste.

Aantekening van het verzoek in het dossier
In H.3.5 van de Handreiking inzagerecht nabestaanden staat o.a. dat nabestaanden op verschillende manieren kunnen vragen om inzage van gegevens uit een medisch dossier. Zij kunnen hun verzoek mondeling of schriftelijk (bijvoorbeeld per e-mail) doen. Het advies aan de hulpverlener is, om in het medisch dossier van de overledene een kort verslag op te nemen van het verzoek en de afweging die deze heeft gemaakt voor het wel of niet geven van inzage. Hoewel deze informatie niet nodig is voor een goede behandeling van de patiënt (de patiënt is immers overleden), doet een notitie in het dossier wel recht aan een zorgvuldige omgang met gegevens van de overleden patiënt. De hulpverlener kan dit eventueel in de vorm van correspondentie of communicatie opnemen in het informatiesysteem. 

Conclusie
Het indienen van een klacht betekent niet automatisch dat de nabestaande(n) ook het (voor de klacht noodzakelijke deel van het) dossier van de overledene kunnen en mogen inzien. Een klacht indienen als zodanig betekent niet dat direct sprake is van een zwaarwegend belang. Daar is meer voor nodig en dat moet klager motiveren voordat (het voor de klacht relevante deel van) het dossier ter inzage/in kopie wordt gegeven.

24 november 2022
Mr. Rose Marie Doppegieter, gezondheidsjurist
DG Doppegieter Gezondheidsrecht

Bron: VKIG Juridische vraagbaak - 1 december 2022